Gordana Dobrić
Želja da se dosegne daleko
Slike sveta Rade Čupić pripadaju ikonosferi ličnih pogleda. Vizuelnost ovih slika nalazi se izvan obzorja naših pogleda, ali je u njihovom likovnom kodu moguće naslutiii predele iz rodne Panonije. slike koje je autorka memorisala, neke potpuno imaginarne prostore ravnice, velika mora ili udaljene kosmičke sisteme, katkad samo asocijacije stanja ili situacije koje govore o doživIjenom.
U kreativnorn činu slikarke, grafičarke po obrazovanju i profesorke multimedija po opredeljenju, u podjednakoj meri su prisutna i emocionalna i racionalna saznanja (iz matematike, fraktalne geometrije, astronomjje, kompjuterske animacije), te se u ovim estetskim promišljanjima prepoznaje poetika sasvim osobena na aktuelnoj art sceni.
Rafinovani likovni izraz građen je u disciplini tradicionalnog slikarstva ulja na platnu, u radovimia malih formata, sa karakterističnim minucioznim potezom, skoro monohromijom i jednostavnim geometrijskim formama. Odnegovanim likovnim rukopisom koji se bazira na kratkom potezu četkicom i odmerenom gestu koji podseća na manir u slikarstvu poentilizma, i, istovremeno, odmeravanjem boje i svetlosti, poput istraživanja u divizionizmu, Rada Čupić uobličava neobične prizore svojih slika uz pomoć vertikalno – horizontalnih tkanja bojenih ploha, čije fluktuacije plastičkih struktura reprezentuju oblike i njihove konfiguracije u odredenim prostorima.
Naslikane svetove vojvođanske ravnice čine pejzaži sa dinamično uzoranim brazdama, blago zatalasanirn obalama Tise, sferama uzvišenja iznad kojih treperi kosmos sa mesečinom, slika razlistalog jablana grana punih šaputave mernorije na razmeđi dana i noći, vazduh zasićen bojama leta na izmaku… Zbog duhovnog spokojstva i kosmičke harmonjje, atmosfere otuđenosti i, možda, misterije koja se krije iza iluzionizma prizora, u prvi mah ove slike i mogu da se đovedu u kontekst metafizičkog slikarsiva. Medutim, ovde je, ipak, reč o filozofiji prirode. usvojenoj u tvoračkoj imaginaciji na način na koji se stiže do suštine bića, onako kako su na prirodu i stvari gledali drevni mudraci, a u istoriji slikarstva umetnici sa Istoka.
Studije pogleda
Konceptualno poje naslikanih svetova u likovnom opusu Rade Čupić (koji pored slikarstva obuhvara i grafiku. kompjutersku grafiku i fotografiju) najbliže se određuje kao konstruktivna apstrakcija.
Likovna imaginacija slike mišljena je na više nivoa: kao senzibilne materijalne strukture; kao dinamički oblici u prostoru pokrenuti fenomenom svetlosti čiji oštri upadi belih snopova unose ritam u plastičke forme; kao mobilni oblici promenljivi u prostoru, ali i u vremenu koje traje pri sprovođenju ideje razlaganja intimnih doživljaja motiva do željenih fragmenata. Za potonje umnožavanje istog u kompozicijama kolažnog karaktera, kao operativni model rada u tehnici trađicionalnog slikarstva, sproveden je model rada u mediju kompjuterske grafike. Primer za to je eksperiment izveden u projektu „21 pogled“. koji predstavlja demonstraciju razlaganja izabrane elektronske slike kroz proces vizuelnih transformacija, sve do traženja detalja, efektnog likovnog ornamenta, koji se potom. u procesu versa vice ugraduje u slike komponovane od elemenata. Promenama i transformacjjama memorije slike istražuje se njen dinamički kod, ali se traže i mogućnosti njenog prostornog i vremenskog opredmećnja. U procesu rastvaranja i umnožavanja motiva u kompozicijama svojevrsnog likovnog pattern-a izdvojeni detalj ima funkciju stvaranja vizuelne tenzije u atmosferi prostora u kome caruju kosmički mir i meditacijSličnom kreativnom problematikom organizacije plastičkih formi i sprovođenjem dinamičkog koncepta u ograničenom prostoru rarna bavio se i Mondrijan u svom slikarstvu, sa izmenjenom urbanom tematikom, u početnoj fazi plasticizma. Ipak, za autentični plastički koncept radova naše umetnice može se reći da je nastao kao rezultat prenošenja vlastitog iskustva iz jednog medija u drugi, odnosno preuzimanjem metoda rada iz kompjuterske grafike kao provokativnog modela izražavanja u tradicionalnom slikarstvu. Postojanje specifičnog likovnog postupka u oba medija ukazuje na svojevrsni proces – work in progress. koji u slučaju ove autorke egzistira kao operativni model i u drugim vizuelnim oblastima u kojima stvara.
Poetika prostora, poetika vremena
Bezbroj vizuelnih senzacija u dinamičkom modelu svemira sabijen je u slikama Rade Čupić, čitava polifonija čula u kamernim likovnim prizorima. lako privid udaljenosti u intimnim imaginarnim predeima može ostaviti urisak kosmičke sanjarje, u prostor univerzalnog poretka duboko su utisnute dimenzije psihološkog modernizma: to se odnosi na delikatnu optiku treperavih materijalizovanih struktura i senzibilna likovna rešenja kojima je uobličen doživljaj. Tanani dodiri boja utkani u strune rninimalističkih formi, i tanki zraci isprekidanih i pravih linija beličaste svetlosti koja zadire u prostor slike i stvara titrave odsjaje na površinama, nagoveštavaju posebnu senzaciju u atmosferi naslikanog predela, pomalo setnu, pomalo iskričavu, kao u stihovima haiku poezije. Možda bi neko poetski nadahnut primetio da je u ovom decentnom slikarstvu ravnice razapete izmedu prostora polja i bespuća nebesa prizor opevan na način blizak istočnjačkom manirizmu, poput utisnutih tragova boje i svetlosti na japanskim estampama. Kao biserne školjke otvaraju se, rastvaraju i zatvaraju pred našim očima prostranstva Vaseljene naseljene u pejzažima Vojvodine. Ovaj dualizam usposcavljenih principa na idejnom planu – sila komplementarnih u delovanju jina [zemlje, ženskog principa, pasivne prirode) i janga (neba, muškog principa, aktivne prirodej – na vizuelnom planu je podržan energijom svetlosti, oštrim upadima sunčevih zraka ili zavijutkom mesečine, čije zračenje u kompozicije unosi i uzbuđenje i nemir. U slikarskom poretku ređanja prizora fenomen prostora je izjednačen sa fenomenom vremena. Kretanje materije i duhovno mirovanje u naslikanim pejzažima postaju mentalne kategorije ograničene ramom. Delanje ruke u radovima Rade Čupič, u krajnjem poretku, postaje projekcija materijalizovanog prostora i manifesfacija vremena u imaginarnim slikama, predstavljenim kao dva pola vitalnih tragova postojanja, na likovni način prevedenih u vizuelne doživljaje koji se pamte.